Column Jacqueline: Tijd voor een lokale bestuurlijke opstand!

Als directeur-secretaris van het Centrum van Lokaal Bestuur, de ondersteunende organisatie voor alle lokale PvdA politici, schrijft Jacqueline Kalk regelmatig columns over wat haar opvalt in de politiek, lokaal of landelijk. Hieronder volgt haar meest recente column, over de groeiende tekorten waar veel gemeenten mee worstelen.

We hebben er even op moeten wachten, maar eindelijk lijkt ook de landelijke pers wakker geworden. De Volkskrant kopt ‘Gemeenten snoeien om zorg te betalen’ en op NPO1 konden we luisteren naar een reportage over de financiële problemen in gemeenten. Jammer alleen dat ze allebei voor een nogal beperkte invalshoek hebben gekozen. Namelijk het verengen tot de kosten van de jeugdzorg en de vraag of de bevolking mee moet kunnen praten over waar bezuinigingen moeten worden gerealiseerd.

Twee keer te kort door de bocht. Gemeenten kampen met immense tekorten. De een misschien wat meer dan de ander, maar iedereen heeft ermee te maken. En niet alleen op de jeugdzorg. Nee, tekorten zijn er ook in de Wmo, het Buig-budget, Veilig Thuis, de SW-bedrijven en ga zo maar door. Elke nieuwe taak lijkt immers direct een decentralisatiekorting te hebben gehad. Niet in de laatste plaats door de gemeenten die bij monde van de VNG in aanloop naar de decentralisaties iets teveel vertrouwen hadden in hun vermogen om met minder geld meer zorg te kunnen leveren.

Misschien wat overmoedig, maar het moet gezegd: de gemeenten zijn er in geslaagd om de decentralisaties goed te laten landen. Alleen is de rek er nu wel uit. De tekorten op de zorg worden deels veroorzaakt door minder budget vanaf 2015, maar ook door de autonome groei van zorgbehoeften van meer ouderen, doordat ouderen langer zelfstandig wonen en doordat zorg dichtbij leidt tot vroegsignalering. Dat laatste zal op termijn veel opleveren, maar voor nu kosten vroegsignalering en behandeling gemeenten dus extra geld.

Gemeenten zijn er nog niet

Let wel: we zijn er nog niet. Het door dit kabinet ingevoerde Wmo-abonnementstarief helpt evenmin: rijke ouderen maken hier nu ook gebruik van en hebben hun trouwe hulp buiten de deur gezet. Tot slot is er een autonome kostenstijging, omdat voor zorgaanbieders het leven eveneens duurder is geworden en fatsoenlijk loon in de zorg een groot goed is.

Dan hebben we het nog niet over alle andere taken van gemeenten, die ook met minder geld gedaan moeten worden, zoals bijvoorbeeld de onderwijshuisvesting of kosten die nu al gemaakt worden voor de Omgevingswet. Veel mogelijkheden om deze stijgende kosten op te vangen heeft de gemeente niet. De ozb verhogen zal nooit afdoende zijn en mag bovendien niet ongebreideld verhoogd worden.

Het is daarom niet te verkopen dat het Rijk € 11 miljard overhoudt. € 11 miljard! Het kabinet weet van gekkigheid niet meer hoe ze het geld moeten besteden, maar serveert de gemeenten af met € 300 miljoen voor de jeugdzorg. En Hugo de Jonge maar glunderen, dat hij dat toch maar mooi voor elkaar heeft gekregen bij die stugge Wopke Hoekstra. Terwijl dit schamele bedrag een structurele oplossing natuurlijk niet dichterbij brengt.

Net zo min is het een oplossing als gemeenten nu massaal gaan snijden in hun voorzieningen. Een voorzieningenniveau waar in de financiële crisis al harde klappen zijn gevallen en de rek uit is. Sommige gemeenten houden enquêtes onder hun bevolking om ze te raadplegen waar het beste op kan worden bezuinigd. Dat is beetje het verhaal van de kalkoen met kerst. Niet doen.

Genoeg

Nee, het enige mogelijke antwoord voor gemeenten is: genoeg is genoeg. Er is genoeg bezuinigd, verder bezuinigen kunnen we niet, willen we niet en doen we niet meer. Dat zou de boodschap van de lokale overheid moeten zijn naar het Rijk, waar het geld over de plinten klotst. Gemeenten die meer willen zijn dan een uitvoeringsorganisatie van het Rijk kunnen niet meer stil blijven zitten: nu is het moment om te gaan staan voor je zaak. Laat die lokale bestuurlijke opstand maar komen!