Column van Jacqueline: klassenjustitie met de VVD

En weer liet de VVD een ballonnetje op. Nadat Dijkhoff tijdens zijn nieuwsjaarspeech het had over bijstand die je moet verdienen en tijdens de Algemene Beschouwingen het idee van zwaarder straffen in bepaalde wijken opperde, kwam minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker afgelopen week met zijn ideeën voor ‘de drastische hervorming van rechtsbijstand’. Het lijkt een strategie van de VVD te zijn. Je brengt een verstrekkend rechts en redelijk absurd idee naar buiten en kijkt hoe het wordt ontvangen. En afhankelijk daarvan nuanceer je wel of niet het idee.

Plannen, bedacht tijdens de vrijdagmiddagborrel, waar eerst nog een beetje besmuikt over wordt gedaan, maar al snel de bravoure de overhand krijgt. ‘Joh, waarom ook niet? Laten we het gewoon doen. Ik roep het in de pers, jij doet een kiezerspanelonderzoek en dan weten we direct wat het volk ervan vindt.’ Althans, zo stel ik me dat voor. En iedere keer is aandacht van de media gegarandeerd en mogen VVD’ers opdraven bij de talkshows om het allemaal uit te leggen.

Terug naar Sander Dekker. Zijn plannen voor de rechtsbijstand lekten deze week uit. Gelukkig gaat het om een concept, want het is behoorlijk zot allemaal. Kort gezegd komt dat ‘drastisch hervormen’ neer op verder uithollen. Alleen in het strafrecht en asielrecht blijft de rechtsbijstand bestaan. Bij de andere rechtsgebieden moet je het maar zelf uitzoeken. Of zoals Dekker het formuleert: ‘Meer financiële verantwoordelijkheid dragen.’

Probeer je eens voor te stellen wat dat letterlijk betekent. Je verdient het minimum, maar moet meer financiële verantwoordelijkheid dragen. Of je ex weigert de alimentatie over te maken, maar ‘je moet meer financiële verantwoordelijkheid dragen’. Het is het paard achter de wagen spannen. Veel mensen hebben juist rechtsbijstand nodig om hun financiële verantwoordelijkheid te kunnen regelen.

Maar Dekker gaat nog verder en stelt dat ‘het probleemoplossend vermogen van mensen moet worden vergroot’. Met andere woorden: wat kan je juridisch zelf allemaal voor elkaar boksen? De aanwezigheid van de advocaat moet immers ‘in verhouding staan tot de kosten van de oplossing’. En de taken van de advocaat kunnen best worden overgenomen door ‘oplossingen die de private markt heeft ontwikkeld.’ Ook als het om onze rechtsstaat gaat, is meer marktwerking volgens de VVD het recept.

Jammer voor de advocaten die blijkbaar niet meer van deze tijd zijn, maar vooral voor de mensen die toch al kwetsbaar zijn vanwege de uitzichtloze situatie waarin ze al dan niet door toedoen van anderen zijn terechtgekomen. Of het nu gaat om een echtscheiding of een arbeidsconflict, juist in dat soort situaties heb je – hoe zelfredzaam je ook bent – behoefte aan een overheid die rechtsbescherming biedt, rechtsgelijkheid garandeert en die de toegang tot het recht geborgd heeft. Een rechtsstaat die er is voor iedereen.

De VVD hecht hier niet aan. Hun credo: eigen schuld, dikke bult. Bijstand moet je verdienen, mensen in Kanaleneiland verdienen een dubbele straf en rechtsbijstand kan je verder wel vergeten. Met alle proefballonnetjes die worden opgelaten en de media-aandacht en het krakeel dat erop volgt, wordt de samenleving langzaam maar zeker klaar gemaakt voor de volgende stap richting verdere ongelijkheid en tweedeling. Een kloof die binnenkort niet meer te overbruggen valt.

En waarom? Omdat de regering als voorwaarde heeft dat er bezuinigd moet worden op de kosten van de rechtsbijstand. In arme, kwetsbare mensen investeer je niet. Dat heeft niets te maken met het vergroten van de zelfredzaamheid van burgers. Sterker: door het beperken van de rechtsbijstand voor minder draagkrachtigen verklein je hun probleemoplossend vermogen.