Groot onrecht aan de meest kwetsbare groepen

Als ombudsteam zijn wij nu 5 jaar actief binnen Hilversum. De eigenlijke succesfactor voor ons ombudsteam is dat het team bestaat uit enthousiaste, diep in de Hilversumse maatschappij gewortelde mensen. Wij zien dat veel laag opgeleide mensen met individuele problemen naar ons toekomen maar ook hoog opgeleide mensen van buitenlandse afkomst die de weg kwijt raken in de jungle van papieren. Wij willen een paar zaken onder uw aandacht brengen, vooral omdat ze groot onrecht doen aan de meest kwetsbare groepen in onze samenleving. We hebben het dan over elk huishouden met een inkomen op bijstandsniveau of net boven bijstandsniveau.

De belastingdienst

Vooral in de maand maart hebben wij veel mensen geholpen met het doen van de belastingaangifte. De slogan van de Belastingdienst is: “Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker”, waarin de Belastingdienst zelf erkent geen leuke taak te hebben. Met “makkelijker” wordt gedoeld op eenvoudigere en snellere procedures en betere bereikbaarheid. En het klopt: met het nieuwe aangifte programma waren wij onder de indruk van wat de belastingdienst allemaal weet en laat zien in de aangifte.

Maar wat ons ontzettend stoort, is de eenzijdigheid van het invullen van “makkelijker”. De belastingdienst weet uit verschillende bronnen wat het inkomen van een belastingplichtige is. Niet alleen vanuit de inkomstenkant, maar ook uit de aanvraag van de verschillende toeslagen voor huur, zorg, kinderopvang en kindgebonden budget. De belastingdienst weet op deze manier exact wie in aanmerking komt voor kwijtschelding van gemeentelijke-, provinciale- en waterschapsbelastingen. Maar ook waar knelpunten kunnen zitten in eenoudergezinnen met een minimum-inkomen.

De meeste eenoudergezinnen ontstaan door een scheiding van ouders. Na een scheiding daalt het inkomen in 16 procent van de eenoudergezinnen onder de armoedegrens. Hoewel kinderen die opgroeien in een eenoudergezin vaker probleemgedrag en emotionele problemen ontwikkelen dan hun leeftijdgenootjes in tweeoudergezinnen en vaker slechter presteren op school, zijn de verschillen niet groot. Lagere ontwikkelingskansen van kinderen uit eenoudergezinnen komen vooral door een ongunstige financiële situatie van een deel van deze gezinnen.

Het is dus belangrijk om (tijdig) actief te investeren in deze kwetsbare groep. De mensen met een inkomen rond het bijstandsniveau. Dat weet de Tweede Kamer gezien de vele wetten die er gemaakt zijn om deze groep fiscaal en maatschappelijk tegemoet te komen. Maar de belastingdienst geeft op geen enkele manier uitvoering aan de wens van de Tweede Kamer! En dat doen ze willens en wetens.

In de Gooi en Eemlander van 25 april 2016 stond de werkwijze van de belastingdienst schaamteloos beschreven. Op de vraag aan de belastingdienst waarom een formulier niet automatisch wordt verstuurd als iemand overleden is antwoord de belastingdienst:

“Dat gebeurt alleen als duidelijk is dat betaald moet worden. Krijgt een burger geld terug, dan wordt het initiatief bij de burger gelaten.”

En dit gedrag wordt getolereerd voor alle soorten van belastingen. Betaal je te weinig, dan halen wij het. Heb je recht op kwijtschelding of vermindering van belasting? Zoek het zelf maar uit!

De belastingdienst weet welk recht er is, maar helpt de meest kwetsbare burger hier niet. Dit terwijl de belastingdienst dat technisch gezien makkelijk kan. De kwetsbare groep weet, omdat ze vaak laagopgeleid zijn, niet wat hun rechten zijn, laat staan waar deze te halen zijn. Juist de PvdA moet zich hard maken dat de belastingdienst uitvoering geeft aan de wens van de Tweede Kamer en de belastingdienst opdracht geven om de meest kwetsbare burger actief te benaderen. De mensen in de bijstand, WAO, AOW, kleine zelfstandigen etc. verdienen de steun van de PvdA hierin.

Bijstandsuitkering en beslag

Het komt regelmatig voor dat mensen met een bijstandsuitkering schulden hebben. Als deze schulden niet tijdig worden afgelost, kan de schuldeiser besluiten om beslag te laten leggen op de bijstandsuitkering. Als er beslag wordt gelegd op een bijstandsuitkering (of een andere uitkering of loon), dan moet altijd de beslagvrije voet in acht worden genomen. De reden hiervoor is dat de overheid vindt dat iedereen recht heeft op een minimaal inkomen. Ook al zou diegene nog schulden hebben openstaan. Zonder de beslagvrije voet zou iemand letterlijk geen enkel inkomen meer over kunnen houden. De beslagvrije voet is 90% van de geldende bijstandsnorm.

Als er meerdere schuldeisers zijn, dan bepaald de wet welke schuld als eerste afgelost moet gaan worden. De schuld aan de belastingdienst gaat bijvoorbeeld voor op de schuld aan de verhuurder. Incasso organisaties weten het wel, maar handelen hier niet naar. Ook hier geldt dat vooral de meest kwetsbare groepen het hardst gedupeerd worden. Sterker nog: deze mensen weten vaak niet dat er een beslagvrije voet is.

Nu komen wij tegen dat we een regeling kunnen treffen met de belastingdienst zonder dat de belastingdienst de mensen attendeert op haar voorrangspositie en als er andere schulden zijn, deze schulden pas afgelost mogen worden als ze daarmee niet onder de beslagvrije voet komen. De PvdA zou hier meer aandacht aan moeten besteden. Op zijn minst moeten incasso organisaties (wettelijk) verplicht worden als ze incasso maatregelingen nemen de mensen te informeren over deze beslagvrije voet en de volgorde van schuldeisers. Incasso organisaties die zich niet houden aan de wettelijke informatie plicht zouden beboet moeten gaan worden. Bijvoorbeeld dat ze dan geen kosten voor haar diensten meer in rekening mogen brengen.

Allochtonen en toeslagen

Wij zien dat vooral statushouders die hier nog niet zolang zijn snel in de problemen komen door allerlei toeslagen die ze ten onrechte hebben ontvangen. Deze mensen zien vaak door de bomen het bos niet meer. Er wordt een aanvraag ingediend en voordat alles getoetst is, komt de toeslag tot uitkering. Als er later iets veranderd, bijvoorbeeld omdat de uitkering (gedeeltelijk) vervangen wordt voor een baan, loopt vaak onbedoeld de toeslag door die dan later terugbetaald moet gaan worden.

Mensen zijn zich hier totaal niet van bewust. Ze snappen het systeem niet. Een oplossing zou zijn de toeslagen niet rechtstreeks aan deze mensen uit te keren maar bijvoorbeeld de eerste vijf jaar direct aan de instanties uit te betalen. De zorgtoeslag met de ziektekostenverzekering, de huurtoeslag met de verhuurder, kinderopvang rechtstreeks met de instantie die de kinderen opvangt en deze mensen een buddy te geven. Uitkeringsinstanties moeten direct bij wijzigingen de wijzigingen doorgeven aan de belastingdienst zodat de toeslag opnieuw beoordeeld kan gaan worden. Deze mensen komen heel snel met duizenden euro’s schuld te zitten waar ze niet uit komen. De PvdA moet hier actief aandacht aan besteden. Ook deze mensen verdienen extra hulp.

De wet Mulder en mensen die onmachtig zijn te betalen

De wet Mulder is doorgeslagen! De boetes staan niet meer in verhouding tot het vergrijp. De mogelijkheid tot het treffen van een betalingsregeling met het CJIB is alleen mogelijk voor boetebedragen boven de € 225,00 en voor boetes die ná 1 juli 2015 zijn ontvangen. Is een boete die opgelegd is vóór 1 juli of het bedrag is lager dan € 225,00 maar toch een te groot bedrag om in één keer te betalen, dan hangt gijzeling boven het hoofd! Hoe kan dat nu?

Is een betalingsprobleem op een boete van vóór 1 juli anders dan een betalingsprobleem voor een boete ná 1 juli 2015? Opnieuw een voorbeeld dat de overheid de weg kwijt is! Het CJIB moet, maar wil niet naar de relevante omstandigheden kijken. De PvdA moet direct vragen stellen aan de minister om dit idiote onderscheidt ongedaan te maken. Daarnaast moet er niet alleen gekeken worden naar het absolute bedrag, maar ook naar de hoogte van de incasso mogelijkheden. Een boete van 225 euro is voor een ministersalaris niet hoog, maar voor een krantenjongen een weekloon!