Samenwerken of samengaan?

Over een kleine twee jaar is het zover, dan kiezen Hilversum en Wijdemeren voor een gezamenlijke gemeenteraad. Vanwege de fusie vinden de gemeenteraadsverkiezingen een half jaar later plaats dan in andere gemeenten. Het is ook nog eens niet de enige fusie: als het aan partijtop ligt gaan ook PvdA en GroenLinks samen. Of is dat iets te voorbarig?

PvdA-leden kregen eind november per e-mail een uitnodiging om op 14 december naar het raadhuis te komen: ‘Dan is er een algemene ledenvergadering waarin we stemmen over het besluit: GroenLinks en de Partij van de Arbeid gaan gezamenlijk de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 in.’ Gezamenlijk de verkiezingen in kan bijna niet anders betekenen dan één lijst en één programma onder de naam GroenLinks/PvdA, zoals ook uit een begeleidende brief van beide afdelingsbesturen blijkt.

Een ‘ingrijpend besluit’, zo erkent het bestuur van PvdA Hilversum. In een eerdere mail van de landelijke PvdA klonk het zo mogelijk nog stelliger: ‘Jullie gaan samen met GroenLinks de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 in. Het bundelen van de krachten zal een extra impuls geven aan de campagne. Met nog meer enthousiaste vrijwilligers en een groter bereik. (…) We proberen immers onze werkwijzen, afspraken en gewoontes zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen.’

What’s in a name

Maar een fusie mag het vooral niet genoemd worden. Het moet ‘samenwerking’ heten, niets meer en niets minder. De verenigingen blijven apart, zo verzekert het bestuur. Toch voelt het anders. Fusie is namelijk gewoon een ander woord voor ‘samengaan’, zoals het bestuur het ook noemt: één naam op de kieslijst (GroenLinks/PvdA), één verkiezingslijst en één programma.

Als fractievoorzitter van onze partij, van huis uit journalist en neerlandicus stoor ik mij aan de manier waarop leden zijn uitgenodigd om zo’n ‘ingrijpend besluit’ te nemen. Noem het beestje gewoon bij zijn naam en geef gewoon toe dat dit besluit lang en breed is voorgekookt. De realiteit: in de Tweede en Eerste Kamer zijn onze partijen al samengevoegd. Dat is hoe de kiezer een politieke partij ziet, die ziet geen vereniging met afdelingen en ijverige besturen maar één fractie met aan het hoofd Frans Timmermans en in de senaat GroenLinkser Paul Rosenmöller. Ook in Europa had de kiezer geen keus uit twee maar uit één GroenLinks/PvdA met lijsttrekker Bas Eickhout (GroenLinks).

Het is mijn overtuiging – dit stukje is een column – dat de kiezer niet gediend is van vaagheid. Zeker onze kritische achterban niet. Noem het beestje bij z’n naam, en die luidt ‘fusie’.

Kan het ook anders?

Is er dan echt geen andere keus? Hoe enthousiast u wellicht ook bent over een samengaan, die is er wel degelijk. Toegegeven, in de meeste gemeenten kiezen GroenLinks en PvdA voor één lijst onder één naam en één programma, en dus ook voor straks één lijsttrekker. Maar niet in alle. In Groningen en Nijmegen beloven de partijen elkaar wel stevig vast te houden (samenwerken) maar gaan met aparte lijsten én programma’s de verkiezingen van 2026 in. Zo houdt de PvdA in die universiteitssteden een eigen smoel. Dito GroenLinks.

In het voortraject, dat vooral bestond uit een ‘kennismakingsbijeenkomst’ met onze Hilversumse GroenLinks-vrienden in het Ketelhuis op Werf035, kwam die tweede keuze amper ter sprake. Laat staan dat er een serieuze discussie werd gevoerd over beide opties. Dat gaf in elk geval ondergetekende een onprettig gevoel, alsof het besluit om te fuseren al was genomen, zonder dat zo te mogen noemen.

Want, laat dat duidelijk zijn, mijn zorgen gelden niet zozeer de angst voor één grote groene, progressieve en in sociaal opzicht linkse partij maar voor een verdere verdunning van onze sociaaldemocratische principes. Ik geloof eenvoudigweg niet dat er geen behoefte zou zijn aan een sterke PvdA, als progressief-linkse middenpartij. Die behoefte is er volgens mij meer dan ooit, om tegenwicht te bieden aan radicaal-rechts en het graaikapitalisme van de afgelopen decennia. Alleen herkennen veel kiezers zich allang niet meer in onze bestuurspartij. Mijn vrees is dat een fusie met GroenLinks nog meer kiezers van ons vervreemdt, met Wilders als lachende derde.

Voor- en nadelen van samengaan

Samengaan biedt zeker voordelen. Gezamenlijk campagne voeren beviel niet slecht, mede dankzij de energie die onmiskenbaar in GroenLinks Hilversum zit. De PvdA lijkt soms aan ouderdomsvermoeidheid te lijden. Te vaak klop gehad, sedert Wim Kok. Bij menigeen dreunt Rutte II nog na, waarin de PvdA faalde om een sterk sociaal profiel op te houden in Diederik Samsoms innige omhelzing met de VVD van Mark ‘Pinokkio’ Rutte. Er zijn kiezers die weer zijn teruggekeerd, vanwege het samengaan met GroenLinks. Of daardoor geïnspireerd dubbellid zijn geworden.

Sommigen menen dat de kiezer genoeg heeft van de versplintering op links. Dat vind ik geen sterk argument, kijkend naar de uiterst succesvolle versplintering op rechts met PVV, VVD, BBB, NSC, CDA, JA21, FvD en SGP. En dan laat ik progressief-liberale D66 nog maar buiten beschouwing. Ook constateer ik dat de ‘linkse’ fusie niet meteen het einde betekent van SP, PvdD, Volt en Denk.

Recente uitslagen laten zien dat 2 + 4 (het aantal Hilversumse raadszetels van PvdA en GroenLinks nu) niet automatisch 6 oplevert. Ook is allerminst zeker dat beide partijen straks met twee wethouders in het college terugkeren. Integendeel, met Wijdemeren krijgen we een electoraat (eenvijfde van het aantal inwoners van de nieuwe fusiegemeente) dat veel meer van de PVV houdt dan van links.

Een argument vóór is dat PvdA en GL in Wijdemeren allang samen zijn. Maar dat was ooit uit droeve nood geboren, omdat ze apart weinig meer voorstelden.

Feit is PvdA en GroenLinks – met nu nog allebei één wethouder – het in de raad en de coalitie vaak eens zijn… maar soms ook niet. Er zijn wel degelijk verschillen. De PvdA vindt het milieu niet minder belangrijk dan GroenLinks, maar kiest juist daarom eerder voor draagvlak dan voor maatregelen met vooral een sterk symbolisch karakter.

In Den Haag besloot PvdA-raadslid Mairan Sewtahal onlangs naar de populistische stadspartij van Richard de Mos over te stappen. Sewtahal zegt dat hij grote moeite heeft met de koers van het college, met daarin PvdA en GroenLinks. Volgens hem treft die koers Hindoestaanse ouderen en organisaties die zich inzetten voor hun gemeenschap. Mijn vrees is dat meer actieve PvdA’ers de partij zullen verlaten bij een versmelting met het meer elitaire GroenLinks.

Ten slotte, PvdA-fractievoorzitter in de Haarlemmermeer Fouad Sidali wijst erop dat in zijn gemeente beide partijen al goed samenwerken, met onder meer eens per maand een gezamenlijke fractievergadering waarin standpunten worden afgestemd. ‘Soms wijken we van elkaar af van standpunt. Daar doen we beide niet moeilijk over.’ Een echt samengaan van beide fracties heeft ook nadelen, waarschuwt Sidali: ‘Minder spreektijd voor links; 1+1= niet altijd 3; herkenbaarheid verdwijnt; identiteit vervaagt; nieuw lokaal verhaal kost tijd.’

Bij die waarschuwing sluit ik mij aan. Maar uiteindelijk beslissen de leden. Wel zaak dat ze goed beseffen waaruit ze mogen kiezen: samenwerken vanuit twee fracties, dus twee lijsten en twee programma’s of een feitelijke fusie tot GroenLinks/PvdA? Want zoals het bestuur toegeeft: dit is een ‘ingrijpend besluit’. Het gaat over het voortbestaan van de PvdA.